Systematyczne czyszczenie aparatu ortodontycznego jest tak samo istotne, jak codzienna higiena jamy ustnej. Nieważne, czy aparat jest stały, czy ruchomy – trzeba o niego odpowiednio dbać, by zapewnić sobie zarówno prosty, jak i zdrowy zgryz. Zaniedbywanie regularnego mycia aparatu może prowadzić do licznych problemów, zaczynając od nieprzyjemnego oddechu, poprzez przyspieszony rozwój próchnicy, aż na owrzodzeniach i poważnych chorobach dziąseł kończąc.
Czyszczenie aparatu ortodontycznego – dlaczego to istotne?
- stany zapalne dziąseł i choroby zębów
Aparat to ciało obce w jamie ustnej. Często sama jego obecność podrażnia śluzówki. Ułatwia to powstawanie obrzęków i infekcji, szczególnie jeśli brakuje odpowiedniej higieny. Mechaniczne podrażnienia w połączeniu z bakteriami pochodzącymi z drobinek jedzenia są trudne do wyleczenia. Dlatego osoby użytkujące aparaty ortodontyczne często skarżą się na nawracające i długotrwałe stany zapalne – afty i owrzodzenia, które trzeba leczyć nie tylko domowymi sposobami, ale też żelami kojąco-regenerującymi.
- gromadzenie się bakterii
Fragmenty pokarmów często wchodzą między klamry aparatu. Jeśli nie jest on myty regularnie, szybko stanie się siedliskiem szkodliwych drobnoustrojów. Taki osad nie tylko sprzyja powstawaniu próchnicy, ale również z czasem mineralizuje się, tworząc kamień nazębny, który jest jedną z przyczyn nieprzyjemnego oddechu i długotrwale utrzymującej się opuchlizny dziąseł.
- kamień nazębny i paradontoza
Kamień nazębny umiejscawia się na styku dziąseł i zębów, przez co nieustannie drażni błony śluzowe. W ten sposób osłabia mocowania zębów, co może prowadzić nawet do parodontozy i ich wypadania. Wbrew powszechnemu myśleniu, parodontoza (czyli obkurczanie dziąseł i odsłanianie się szyjek zębowych) nie dotyka wyłącznie osób starszych. Szczególnie narażeni są ci młodzi ludzie, którzy noszą stałe aparaty ortodontyczne, dlatego warto przestrzegać przed zaniedbaniami i od najmłodszych lat uczyć poprawnej higieny.
- nieświeży oddech i kwaśny posmak
Na aparacie ruchomym mogą się rozwijać liczne bakterie. Nawet jeśli jest używany tylko w nocy i przez parę godzin w ciągu dnia, a użytkownik nigdy nie spożywa w nim pokarmów. Jama ustna nie jest bowiem środowiskiem jałowym. W czasie noszenia na aparacie osadzają się różne drobnoustroje, które później, po wyjęciu go z ust, mają czas się namnażać i rozwijać. Dlatego aparaty ruchome czasami brzydko pachną lub pozostawiają w ustach nieprzyjemny, kwaśny posmak.
Czym czyścić stały aparat ortodontyczny? - Szczoteczki
Do codziennej higieny zębów ze stałym aparatem ortodontycznym potrzebna jest: pasta, nitka dentystyczna oraz zestaw co najmniej dwóch szczoteczek przeznaczonych do czyszczenia samego urządzenia i codziennej pielęgnacji zgryzu.
- podstawowa szczoteczka do zębów
Do mycia zębów można wybrać zarówno tradycyjną, jak i elektryczną szczoteczkę. Należy jednak pamiętać, by miała ona miękkie włosie, które jest bardziej elastyczne i delikatniejsze dla dziąseł i aparatu, co zapobiega przypadkowym podrażnieniom śluzówek i uszkodzeniom delikatnych części urządzenia.
- szczoteczka ortodontyczna
Powinna ona mieć główkę z rowkiem w kształcie litery V. Ten specyficzny układ włosia ułatwi czyszczenie metalowego łuku i wymiatanie zakamarków między drucikami aparatu. Zaleca się także, by miała długą szyjkę, co pomoże przy manewrowaniu i docieraniu do części zamontowanych na tylnych zębach.
- dodatkowe szczoteczki specjalistyczne
Zestaw szczoteczek do aparatu można uzupełnić o inne modele specjalistyczne. Często spotykane są szczoteczki z wąskimi końcówkami przeznaczonymi wyłącznie do czyszczenia przestrzeni międzyzębowych lub tak zwane wyciorki, które wielu osobom przypominają miniaturowe szczotki do czyszczenia butelek. Mają one końcówki, którymi łatwiej dociera się w zakamarki między łączeniami aparatu. Przydają się szczególnie na początku leczenia zgryzu, gdy przerwy między zębami i układ aparatu są mniej regularne i trudno jest odpowiednio je wyszczotkować.
Jak czyścić stały aparat ortodontyczny?
1. Zdejmij ruchome elementy
Pierwszym krokiem przy czyszczeniu stałego aparatu, powinno być zdjęcie wszystkich ruchomych części i wyciągów. Dzięki temu łączenia będą dużo łatwiej dostępne.
2. Zacznij od elementów na zębach trzonowych
Mycie należy rozpocząć od elementów na zębach trzonowych, powoli i stopniowo przechodząc w kierunku zębów przednich. Zasada jest prosta – najpierw czyścimy miejsca najbardziej newralgiczne, czyli rurki i pierścienie aparatu, a następnie te łatwiej dostępne – zamek i metalowy łuk.
3. Wykonuj odpowiednie ruchy
Wszystkie fragmenty aparatu myje się szczoteczką z włosiem w kształcie litery V, ustawioną mniej więcej pod kątem 45 stopni. Po zębach należy ją przesuwać ruchem wymiatającym, czyli krótkimi pociągnięciami w przód i w tył. Ułatwia to dotarcie w szczeliny między aparatem a zębami. Nie należy jednak wkładać w szczotkowanie zbyt dużo siły, by nie narazić elementów ortodontycznych na uszkodzenie.
4. Odpowiedni czas szczotkowania
Zalecane jest, by każdemu zębowi i umieszczonemu na nim fragmentowi aparatu poświęcić co najmniej 10 sekund.
5. Oczyść szczeliny międzyzębowe
Następnie, po wypłukaniu ust można skorzystać z wyciorka lub szczoteczki do szczelin międzyzębowych, by jeszcze dokładniej oczyścić przestrzeń z aparatem.
6. Używaj nici dentystycznej
Drobne i trudnodostępne zagłębienia między łączeniami drucików oraz mosty aparatu można także oczyszczać za pomocą nici dentystycznej. Robi się to podobnie jak przy czyszczeniu przerw między zębami. Napiętą nitkę wsuwa się w szczelinę, a następnie porusza nią na zmianę w górę i w dół, co gruntownie oczyszcza łączenie z drobinek jedzenia.
7. Wyszczotkuj zęby, na których nie ma aparatu
Zęby, na których nie ma elementów ortodontycznych, szczotkuje się jako ostatnie, już po zmianie szczoteczki na tę przeznaczoną do pielęgnacji zgryzu. Nie wolno zapomnieć też o dokładnym myciu przestrzeni wargowych, dziąsłowych, podniebienia i języka.
8. Częstotliwość mycia
Wszystkie czynności pielęgnacyjne najlepiej jest powtarzać po każdym jedzeniu, minimum 3-4 razy dziennie. Ponadto między posiłkami warto stosować płyny antybakteryjne lub napary ziołowe (z szałwii lub rumianku), które likwidują bakterie i wypłukują resztki jedzenia.
Jak dbać o ruchomy aparat ortodontyczny?
- Podstawowa szczoteczka i pasta
Ruchomy aparat ortodontyczny można czyścić pastą do zębów i zwykłą szczoteczką. Podobnie jak w przypadku urządzenia stałego, zaleca się szczotki o miękkim włosiu. Twarde mogą porysować akrylowe części aparatu. Powstaną miniaturowe szczeliny, w które łatwiej będą się zagłębiać bakterie. Później może to skutkować wzmożonymi stanami zapalnymi jamy ustnej lub problemami z brzydkim zapachem urządzenia.
- Szczoteczki specjalistyczne i nici dentystyczne
Do czyszczenia trudnych zakamarków warto zakupić także szczoteczki specjalistyczne, szczególnie takie o kształcie wyciorków. Zaleca się także stosowanie nici dentystycznej do przeczyszczania zagłębień między drucikami a akrylową podstawą.
- Dodatkowa konserwacja
Do gruntownego czyszczenia można zastosować także środki do mycia protez zębowych, na przykład aktywne tabletki lub proszki szybko czyszczące. Są one bezpieczne dla konstrukcji aparatu ortodontycznego. Dzięki nim delikatnie, ale też skutecznie pozbędziemy się wszystkich bakterii.
Dowiedz się więcej o produktach do czyszczenia>>
- Przechowywanie
Warto pamiętać również, że odpowiednie dbanie o aparat ruchomy to nie tylko regularne mycie go, ale również odpowiednie przechowywanie. Aparat powinien mieć własne zamykane pudełko, które również od czasu do czasu musi być dezynfekowane i myte.
- Czego nie robić
Nie powinno się myć aparatu gąbką z mydłem. Przede wszystkim dlatego, że nie jest ona w stanie dotrzeć do wszystkich zakamarków. Mydliny trudno jest też dokładnie wypłukać ze szczelin i zagłębień, mogą więc przedostać się do jamy ustnej i podrażnić dziąsła lub podniebienie.
Nie wolno trzymać urządzeń ortodontycznych poza opakowaniem. Będzie się na nich osadzać kurz i bakterie, które potem, przy wkładaniu aparatu przeniosą się na zęby i śluzówki. Nie zaleca się także przechowywania w szklance z wodą. W wilgotnym środowisku szkodliwe drobnoustroje namnażają się szybciej. Ciągły kontakt z wilgocią może powodować także przyspieszone niszczenie konstrukcji aparatu.
Czym czyścić aparat ortodontyczny – jak wybrać odpowiednią pastę?
Do czyszczenia zębów i aparatu stałego powinno używać się pasty hamującej rozwój kamienia nazębnego. Najlepiej by zawierała ona chlorheksydynę, ksylitol bądź fluor. Wszystkie te środki mają działanie przeciwpróchnicze i dobrze ścierają płytkę bakteryjną.
Warto wybrać też pastę łagodzącą podrażnienia. Aparat może uszkadzać śluzówki, przez co jama ustna jest bardziej narażona na zapalenia. Specyfiki ziołowe o łagodnym działaniu przeciwzapalnym pomogą zahamować rozwój chorób dziąseł, aft i owrzodzeń. Nie poleca się jednak past wybielających. Mogą podrażniać śluzówki i rozjątrzać stany zapalne.
Aparat ruchomy można czyścić specjalnymi pastami do mycia protez zębowych. Nie rysują one akrylowych powierzchni i dobrze usuwają płytkę bakteryjną, podobnie jak rozpuszczalne w wodzie tabletki do protez lub proszki szybko czyszczące.
